Nowy Rok przyniósł szereg zmian w przepisach dotyczących ubezpieczeń społecznych. Obejmują one składkę zdrowotną, dokumenty rozliczeniowe, a także naliczanie zasiłków z ubezpieczenia chorobowego. Podsumowujemy najważniejsze z nich.

Do końca 2021 roku przedsiębiorcy opłacali składkę na ubezpieczenie zdrowotne w ryczałtowej wysokości, takiej samej przez cały rok. Od 1 stycznia 2022 roku zmieniło się to w związku z ustawą „Polski Ład”. Zasady obliczania składki zdrowotnej zależą teraz od formy opodatkowania, jaką wybrał przedsiębiorca.

Zasady ogólne (skala podatkowa lub podatek liniowy)

Przedsiębiorcy opodatkowani na zasadach ogólnych (skalą podatkową lub podatkiem liniowym) obliczają składkę zdrowotną od dochodu z działalności gospodarczej z miesiąca poprzedniego. Na przykład składkę za luty obliczają od dochodu ze stycznia (a opłacają ją w marcu). Jeżeli dochód jest niższy od minimalnego wynagrodzenia krajowego, to 9-procentową składkę zdrowotną należy obliczyć od minimalnego wynagrodzenia. W 2022 roku minimalne wynagrodzenie wynosi 3010 zł, więc składka w tej sytuacji wyniesie 270,90 zł. Przedsiębiorcy rozliczający się w formie podatku liniowego mają dodatkowo obniżoną stopę procentową składki – z 9 na 4,9%. Tak wyliczona składka nie może być jednak niższa niż 9% minimalnego wynagrodzenia. Ta grupa przedsiębiorców ma też obowiązek ustalania rocznej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne od dochodu rocznego. Nie może ona być mniejsza niż minimalne wynagrodzenie miesięczne pomnożone przez liczbę miesięcy podlegania ubezpieczeniu. Umożliwi to rozliczenie składki zdrowotnej po zakończeniu danego roku. Przedsiębiorcy dopłacą wtedy brakującą kwotę lub wystąpią o zwrot nadwyżki.

Jeśli prowadzili działalność przez cały poprzedni rok, będą mogli ustalić miesięczną podstawę wymiaru składki na podstawie przychodów z poprzedniego roku.

Uwaga, wyjątek! Przedsiębiorcy opodatkowani na zasadach ogólnych składkę zdrowotną za styczeń 2022 roku płacą jeszcze na starych zasadach, czyli 9% od kwoty odpowiadającej 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych

W przypadku ryczałtowców składka zdrowotna zależy od przychodu. Jeśli przychody z działalności gospodarczej od początku roku:

  • nie przekroczyły 60 tys. zł – podstawą wymiaru składki zdrowotnej będzie 60% przeciętnego wynagrodzenia;
  • przekroczyły 60 tys. zł, ale nie więcej niż 300 tys. zł, to podstawą wymiaru składki zdrowotnej będzie 100% przeciętnego wynagrodzenia;
  • przekroczyły 300 tys. zł – podstawą wymiaru składki zdrowotnej będzie 180% przeciętnego wynagrodzenia.

Ta grupa przedsiębiorców ma również obowiązek ustalania rocznej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne. W tym celu pomnożą liczbę miesięcy podlegania ubezpieczeniom społecznym przez 60%, 100% lub 180% przeciętnego wynagrodzenia – w zależności od wysokości swoich przychodów.

Przedsiębiorcy, którzy prowadzili działalność gospodarczą przez cały poprzedni rok, będą mogli ustalać miesięczną podstawę wymiaru składki na podstawie przychodów z poprzedniego roku.

Karta podatkowa

Firmy korzystające z karty podatkowej będą obliczać składkę zdrowotną od kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę. W 2022 roku wynagrodzenie minimalne – jak wspomniano wyżej – to 3010 zł, więc składka zdrowotna wyniesie 270,90 zł miesięcznie.

Pozostali prowadzący działalność

Dla pozostałych podstawą wymiaru składki zdrowotnej jest kwota przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku.

Na stronie www.zus.pl znajduje się poradnik o szczegółach zmian w składce zdrowotnej. ZUS udostępnia też kalkulator, który pomaga w prawidłowym obliczeniu składki zdrowotnej na nowych zasadach. Pod koniec stycznia kalkulator będzie „zaszyty” w dokumentach rozliczeniowych w programie Płatnik i ePłatnik. Pojawi się także na stronie internetowej ZUS.

Terminy w ZUS i dokumenty

Dla większości przedsiębiorców zmienił się termin opłacania wszystkich składek i przesyłania do ZUS dokumentów rozliczeniowych:

  • do 15. dnia następnego miesiąca opłacają i rozliczają składki m.in. spółki kapitałowe (spółki akcyjne i spółki z o.o.), spółdzielnie, stowarzyszenia, fundacje;
  • do 20. dnia następnego miesiąca – pozostali płatnicy, np. opłacający składki wyłącznie na własne ubezpieczenia, spółki osobowe (jawne, partnerskie, komandytowe, komandytowo-akcyjne).

Nowe terminy obowiązują dla składek za styczeń 2022 roku, które przedsiębiorcy rozliczają w lutym, oraz za kolejne miesiące.

Zmieniły się również wzory dokumentów rozliczeniowych. Zaczynając od rozliczeń za styczeń, przedsiębiorcy podają w nich dodatkowe informacje niezbędne do wyliczenia składki zdrowotnej, m.in. o formie opodatkowania, przychodzie lub dochodzie z działalności gospodarczej.

„Polski Ład” wprowadza też obowiązek comiesięcznego przekazywania dokumentów rozliczeniowych do ZUS. Od 2022 roku dokumenty rozliczeniowe muszą przesyłać do ZUS także przedsiębiorcy, którzy opłacają składki tylko za siebie. Aby ułatwić sobie to zadanie, warto założyć profil na Platformie Usług Elektronicznych ZUS i aktywować w tym portalu aplikację do rozliczania składek, czyli ePłatnika. ePłatnik zawiera m.in. kreatory dokumentów rozliczeniowych, które pomagają przygotować odpowiedni dokument. Jeśli przedsiębiorca korzysta z obsługi księgowej lub biura rachunkowego, to może upoważnić swoją księgową do tego, aby składała dokumenty przez PUE ZUS w jego imieniu. Do upoważnienia służy formularz pełnomocnictwa, czyli ZUS PEL.

Inne nowości w składce zdrowotnej

Od Nowego Roku składki zdrowotnej z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej nie będzie musiała opłacać osoba zatrudniona dodatkowo na umowę o pracę, jeśli jej wynagrodzenie nie przekracza minimalnej krajowej pensji. Chodzi tu wyłącznie o przedsiębiorcę korzystającego z ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, którego przychody z działalności nie przekraczają 50% minimalnego wynagrodzenia.

Natomiast od 1 stycznia 2022 roku składkę zdrowotną trzeba będzie płacić również za osoby pełniące funkcję na mocy aktu powołania (np. powołany członek zarządu). Obowiązek ubezpieczenia powstanie z dniem powołania, a wygaśnie z dniem odwołania. Składka będzie ustalana od wypłaconego wynagrodzenia.

Małgorzata Korba, Zakład Ubezpieczeń Społecznych