Propozycja POP dla Małopolski

Atmoterm S.A. opracował dla Małopolski łącznie sześć wariantów (scenariuszy) programu ochrony powietrza od najmniej do najbardziej restrykcyjnego: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6.

Wypowiedzi na temat konsultacji POP w Małopolsce

Przyjęto scenariusz 3 – w ramach scenariusza zakłada się pełne wdrożenie uchwał antysmogowych dla Małopolski, co oznacza wymianę wszystkich kotłów pozaklasowych na niskoemisyjne systemy ogrzewania (do końca 2022 r.). Pozostanie jedynie część kotłów 3 i 4 klasy, które powinny być wymienione do 2026 roku. Założono, że corocznie 10% wymian będzie wymianami na OZE. Przyjęto, że średni koszt inwestycyjny wymiany kotła na kocioł gazowy lub nowoczesny węglowy to: 15 000,00 zł, a średni koszt wymiany na odnawialne źródła energii (pompa ciepła) wyniesie: 28 000 zł (moja dygresja: patrząc na przyjętą średnią kwotę rozumiem, że pompa ciepła bez fotowoltaiki na bazie prądu z elektrowni węglowej to w Polsce OZE!)

Przyjęto, że do wymiany w Małopolsce jest 420 500 urządzeń. W bazie urządzeń na paliwa stałe prowadzonej przez gminy województwa małopolskiego według stanu na marzec 2020 roku wprowadzone były dane dla:

• 12 185 pieców kaflowych (w tym 6708 posiadających sprawność 80%);
• 12 429 kominków (w tym 5260 posiadających sprawność 80%);
• 2 256 urządzeń typu koza (w tym 27 spełniających wymagania ekoprojektu).

Łączny koszt wymiany szacowany: 6,85 mld zł (w latach 2020−2026) – to 27 razy więcej niż przyjęte dla Krakowa 253 mln zł (wydano ponad 300 mln zł).

Najważniejsze zapisy:

1. Sejmik wycofał się z postulatu obniżenia dopuszczalnej normy emisji pyłów z 40 na 20 mg/m³ dla kominków (poza Krakowem pozostanie możliwość instalacji ze środków własnych i eksploatacja kotłów na węgiel, drewno i biomasę oraz kominków i ogrzewaczy zgodnych z obowiązującą uchwałą antysmogową dla Małopolski – standard ekoprojektu).
2. Jednocześnie pozostawiono furtkę dla gmin (dla zainteresowanych gmin będą mogły być wprowadzane dodatkowe ograniczenia w zakresie eksploatacji instalacji na paliwa stałe w formie uchwał antysmogowych. Wypracowane zostaną jednak jednolite zasady wprowadzania takich regulacji).
3. Zakaz palenia w kominkach w przypadku ogłoszenia III stopnia zagrożenia, wdrażany w sytuacji ryzyka przekroczenia poziomu alarmowego (150 µg/m³) – również w kominkach opalanych drewnem lub peletem, które spełniają kryteria ekoprojektu.
4. Sejmik wycofał się z zakazu stosowania biomasy w uzdrowiskach (zakaz rozważany w perspektywie długoterminowej).
5. Dodatkowe ograniczenia w dotowaniu kotłów na biomasę (od 1 stycznia 2022 r. wyłącznie kotły na biomasę o emisji pyłu do 20 mg/m³ mogą liczyć na dofinansowanie).
6. Miasto Kraków w dalszym ciągu z zakazem stosowania paliw stałych (w tym drewna i peletu).

Fragment uzasadnienia do zaproponowanego POP:

Część propozycji działań została zmieniona ze względu na zgłaszane bariery realizacji oraz ograniczenia uzyskania efektów tych działań. Szczególnie dotyczyło to działań związanych z kontrolami w gminach, ograniczeniami w stosowaniu urządzeń grzewczych i paliw stałych na terenie województwa.

Nasze słabe strony (analiza otoczenia):

1. Atmoterm S.A., przygotowując opracowania w ramach POP, opiera się na raportach KOBIZE. Od wielu lat wskaźniki emisji pyłu ze spalania biomasy w sektorze komunalno-bytowym używane na potrzeby inwentaryzacji emisji z gospodarstw domowych KOBIZE bazują na nieaktualnych badaniach (co więcej, najprawdopodobniej wykonanych metodą tunelu rozcieńczającego, co potęguje ich przekłamanie, „Oszacowanie trendu wskaźników emisji TSP oraz PM10 i PM2.5 ze spalania paliw stałych w sektorach mieszkalnictwa i usług w latach 2000−2013, Katowice 2014”) i tak: zagregowany wskaźnik emisji pyłu całkowitego ze spalania biomasy dla gospodarstw domowych wynosi 267 g/GJ, pyłu PM10 – 237 g/GJ, a pyłu PM2,5 – 226 g/GJ – konieczność aktualizacji wskaźnika, przeprowadzenia badań.
2. W programie „Czyste Powietrze” znalazł się zapis o prymacie sieci gazowej względem drewna i peletu (OZE) – brak możliwości otrzymania dotacji w przypadku możliwości podpięcia do sieci gazowej/ciepłowniczej.

Zagrożenia wynikające z POP:

1. Zadanie dla Zarządu Województwa Małopolskiego i Sejmiku Województwa Małopolskiego – preferencje finansowania inwestycji dla gmin objętych dodatkowymi ograniczeniami w zakresie eksploatacji urządzeń na paliwa stałe (lokalne uchwały antysmogowe).
2. Pozostawiono furtkę dla gmin – możliwość dalszych ograniczeń w zakresie eksploatacji instalacji na paliwa stałe w formie lokalnych uchwał antysmogowych.
3. (Wypracowane zostaną jednak jednolite zasady wprowadzania takich regulacji, czyli np. dla wszystkich gmin sąsiadujących z Krakowem – gmina nie może wprowadzić całkowitego zakazu paliw stałych, decyzję musi podjąć Sejmik Województwa na wniosek gminy/gmin.)
4. Wśród rekomendowanych zachowań obywateli w sytuacjach wprowadzenia stopni zagrożenia I i II pojawia się zapis – „unikaj działań zwiększających zanieczyszczenie powietrza, np. palenie w kominku” – tylko takie działanie zwiększające zanieczyszczenie powietrza zostały wyszczególnione!
5. Zakaz palenia we wszystkich kominkach (drewno/pelet) również z ekoprojektem, w przypadku ogłoszenia III stopnia zagrożenia (wdrażany w sytuacji ryzyka przekroczenia poziomu alarmowego pyłów zawieszonych – 150 µg/m³, do października zeszłego roku poziom ten wynosił 300 µg/m³, tym samym takie przekroczenia będą występować częściej) – o ile nie stanowią głównego źródła ogrzewania (jeśli się nie mylę w polskim prawodawstwie ogrzewacze pomieszczeń nie mogą stanowić głównego źródła ogrzewania).
6. Jednocześnie brak zapisu o możliwości palenia w kominkach w przypadku przerw w dostawie energii elektrycznej – taki zapis powinien się pojawić!
7. Wśród barier efektywnej realizacji POP wskazano „ograniczone możliwości kontroli ograniczania wykorzystania kominków w ramach indywidualnych systemów grzewczych”.
8. W analizie potencjału wykorzystania OZE w wojewodztwie małopolskim wymienia się wyłącznie biomasę rolniczą, nigdzie nie wymienia się biomasy leśnej (drewna i peletu) – tym samym neguje się, że jest to jedno z OZE.
9. Co więcej, szacowana moc zainstalowana w kotłach na biomasę w województwie małopolskim wynosi 19 563 kW. Przyjmując, że średnia moc kotła wynosi 15 kW, łącznie w Małopolsce mamy 1300 kotłów na biomasę, czyli średnio 7 kotłów na pelet/drewno w gminie – wydaje mi się, że to wartość zdecydowanie niedoszacowana!

Nasze mocne strony:

1. Atmoterm S.A. poniekąd sam się wkopał i to może być nasz silny argument – pomimo przyjęcia bardzo wysokiego wskaźnika emisji pyłów TSP dla kominków opalanych drewnem (550 g/GJ) w propozycji POP znalazł się zapis:

• działanie krótkoterminowe w postaci całkowitego zakazu eksploatacji kominków i miejscowych ogrzewaczy pomieszczeń;
• opis efektu ekologicznego: założono, że wyeliminuje się spalanie drewna w tym okresie. Zaprzestanie eksploatacji kominków prowadzi do minimalnej redukcji zanieczyszczeń.

Jak wiadomo, kominki opalane drewnem, spełniające kryteria ekoprojektu, mają znacznie niższą emisją (27 g/GJ według metody gorącego filtra – równoważny z emisją na poziomie 40 mg/m3 – zgodnie z ekoprojekt i uchwałami antysmogowymi). Tym samym efekt ekologiczny zakazu ich stosowania będzie znikomy – dwudziestokrotnie niższy od założonego w POP przez Atmoterm S.A. (warto podkreślić, że od wejścia w życie uchwały antysmogowej dla Małopolski (01.07.2017 r.) instaluje się wyłącznie kominki spełniające normy – certyfikat ecodesign jest niezbędny do odbioru budynku).

2. Petycja – zebraliśmy łącznie ponad 750 podpisów przeciw zakazom użytkowania kominków spełniających kryteria ekoprojektu – przedłożymy petycję podczas konsultacji małopolskich. Równolegle petycja MCZ zebrała około 850 podpisów.
3. Bardzo ważny aspekt merytoryczny związany z brakiem pyłu ze spalania drewna w Krakowie z przeprowadzonych metodą receptorową badań.

W latach 2004–2006 zrealizowano w Krakowie projekt „From toxic emissions to health effects”. Celem projektu było opracowanie metodologii, aby możliwe było wsparcie procesu podejmowania decyzji na szczeblu lokalnym, krajowym i Unii Europejskiej na temat właściwego zaprojektowania strategii jakości powietrza i redukcji emisji. Przykładem metody, według opracowania „Szczegółowa inwentaryzacja źródeł emisji w obrębie Nowohuckiego Obszaru Gospodarczego w Krakowie” z roku 2009 posługując się wykresem z badań Instytutu w Isprze dla Krakowa określono udział pyłu na podstawie analiz chemicznych próbek ze stacji pomiarowej typu przemysłowego na Bulwarowej w Nowej Hucie (INDU). Na tym samym wykresie można stwierdzić, że ilość oznaczonego pyłu pochodzącego ze spalania drewna wynosi około 20% w Zakopanem, natomiast nie został zidentyfikowany na mierzalnym poziomie na stacjach pomiarowych Krakowa metodą receptorową.

W jednoznaczny sposób potwierdza to stwierdzenie z Uzasadnienia Uchwały, że na podstawie metody receptorowej wykazano, iż 70% pyłu w Krakowie jest emitowane ze spalania węgla, a równocześnie pominięto fakt, że efekty palenia drewna nie miały udziału w emisji oznaczanej w punktach pomiarowych, jak to przedstawia diagram z wyżej wymienionego opracowania.

4. Wywieranie presji na decydentów.

• Presja lokalnych rolników spowodowała, że w POP pojawiły się m.in. takie zapisy:
• przeprowadzenie do 31 grudnia 2021 roku analizy technologicznych możliwości dostosowania do wymagań uchwały antysmogowej działalności rolniczej, wędzarni oraz tradycyjnego wypieku chleba;
• przeprowadzenie działań mających na celu wsparcie oraz przyspieszenie zmian prawnych na poziomie krajowym, które umożliwią objęcie działalności rolniczej, wędzarni oraz tradycyjnego wypieku pieczywa obowiązkiem zgłoszenia (w ramach procedury zgłoszenia instalacji wyprowadzających gazy lub pyły do powietrza, z których emisja nie wymaga pozwolenia w celu wyłączenia ich spod wymagań uchwały antysmogowej).
• Innymi słowy – wygląda na to, że rolnicy postawili na swoim!

Szanse:

1. Polityka klimatyczna Unii Europejskiej – odejście od gazu. 24 czerwca br. Ambasadorzy z 27 państw członkowskich UE postanowili, że sztandarowy fundusz Just Transition o wartości 40 miliardów euro, będący jednym z filarów unijnego Mechanizmu Sprawiedliwej Transformacji, nie będzie wspierał projektów jądrowych oraz gazu ziemnego.
2. Regulacje prawne w UE – tzw. ecodesign i już obowiązujące uchwały antysmogowe – zakaz spalania drewna o wilgotności powyżej 20% i możliwość instalacji kominków wyłącznie spełniających normy ecodesign zgodnie z lokalnymi uchwałami antysmogowymi.

Damian Szatan

Jacek Ręka o konsultacjach społecznych w Małopolsce

16.07.2020 roku odbyły się oficjalne konsultacje społeczne kolejnej wersji Projektu POP dla Małopolski. Ze względu na obostrzenia sanitarne, przyjęta forma zgłoszenia, pozwoliła Organizatorom uzyskać już wcześniej świadomość, że oceny dla działań przedstawianych w POP, nie będą już tak jak w ubiegłych latach, równie pochlebne, lecz w zdecydowanej części krytyczne. Być może to było przyczyną, że wśród Organizatorów zabrakło przedstawiciela Zarządu Województwa i zastąpił go tylko „drugi garnitur” urzędników (zastępców). Rzeczywiście po raz pierwszy od wielu lat, praktycznie wszyscy zabierający głos (z wyjątkiem jednego urzędnika gminnego) wyrazili druzgocąco krytyczne uwagi do przedstawionych rozwiązań, a zwłaszcza dla rozwiązań dot. spalania biomasy drzewnej/drewna we współczesnych tzw. ogrzewaczach pomieszczeń, czyli piecach i kominkach. Nie zostawiono suchej nitki na propozycjach POP dotyczących ograniczenia i wykluczenia wykorzystywania drewna w piecach i kominkach i domagano się ich zmiany, tak by w miejsce ograniczeń i zakazów dla drewna, wprowadzić działania naprawcze promujące i wspierające jego stosowanie.

Wszyscy obecni zauważyli, że jest to radykalna zmiana w stosunku do dotychczasowych konsultacji nad uchwałami i programami POP. Po raz pierwszy autorzy i sprawujący nadzór merytoryczny z ramienia Zarządu Woj. Małopolskiego, nie usłyszeli pochlebnych głosów – jak poprzednio (wygłaszanych przez działaczy Alarmu Smogowego), lecz wyłącznie merytoryczne głosy krytyczne. To dowód na to, że warto było w minionych latach, by przedstawiciele branży zduńskiej – będąc wtedy w zdecydowanej mniejszości, z uporem i determinacją „siali prawdę” o rzeczywistym poziomie emisji z ogrzewaczy pomieszczeń i o ich możliwym zastosowaniu dla przyspieszenia osiągnięcia pożądanych celów ekologicznych, poprzez najszybszy i najtańszy sposób na zlikwidowanie starych kopciuchów przez zastąpienie ich spełniającymi najnowsze rozwiązania techniczne i gwarantujące czystą emisję na poziomie nowych wymogów europejskich (Ekoprojektu) współczesne piece i kominki.

Jesteśmy już coraz bliżej osiągnięcia naszego celu, czyli odrzucenia ograniczeń i zakazów spalania drewna w piecach i kominkach oraz doprowadzenia, by jak w innych stosowanych do indywidualnego ogrzewania budynków technologiach OZE (pompy ciepła, fotowoltaika) zostały one objęte systemami wsparcia, czyli dotacjami udzielanymi na podobnym poziomie. Nie można już dłużej pozwalać, by związana z najstarszą i największa technologią OZE branża zduńska – budowniczych pieców i kominków, była ograniczana, wykluczana i deprecjonowana przez lokalne Programy Ochrony Powietrza (a także krajowy Program Czyste Powietrze) opierające swoje restrykcyjne wobec drewna rozwiązania, na całkowicie błędnych podstawach – wskaźnikach emisji dostarczanych przez państwowe Instytucje – utrzymywane z podatków nas rzemieślników MŚP np. KOBiZE. Dlatego dziękujemy za wsparcie udzielane ekspertom związanym z naszą branżą – (Małopolskiemu Cechowi Zdunów), którzy po niezwykle żmudnej analizie, kończą przygotowywać naukową publikację obnażającą błędy tych państwowych Instytucji, na które powołują się autorzy POP i pełniący nadzór merytoryczny z ramienia Zarządu Województwa. Nie możemy dopuścić, by obliczenia modelowania i scenariusze spodziewanych efektów ekologicznych, były przeprowadzane na nieujawnionych wysokościach, wielokroć zawyżonych wskaźników pyłu – tak jak w poprzednim POP – 800g/GJ zamiast 74g/GJ jak to przyjęto nie rozróżniając metod badawczych o różnych zakresach pomiarowych i błędnie interpretując wyniki podane przez Agencję Europejską EMEP/EEA (w dodatku na podstawie starych, niemal sprzed 20-lat badań), lub zamiast 26g/GJ – (czyli ponad 30-krotnie mniej) – jak to dopuszcza dziś Dyrektywa Ekoprojektu.

Tylko usunięcie tej PRZYCZYNY (również na przygotowywanej drodze prawnej), pozwoli nam wprowadzić do nowego POP małopolskiego, a zapewne i do podobnych POP-ów w innych województwach, oczekiwane przez nas i stosowane powszechnie w innych krajach europejskich rozwiązania promujące i wspierające, a nie ograniczające czy wykluczające stosowanie w piecach i kominkach drewna – największego polskiego OZE.

W imieniu Zarządu Małopolskiego Cechu i Zdunów

Starszy Cechu – Jacek Ręka