Dlaczego ciągle powstają brzydkie kominki? Dlaczego mimo użycia cennych materiałów i dużych pieniędzy inwestorów, często nie ma dobrych efektów estetycznych? Jak zrobić piękny kominek? Dlaczego projektowanie nie jest takie łatwe? Z pewnością nie można się tego nauczyć w pięć minut, stąd pomysł na dłuższy cykl wykładów Akademia Ładnego Kominka. Skoncentrujemy się na tych typach urządzeń, których formę najłatwiej jest popsuć złym projektem: kominkach „z wkładem” oraz piecach kaflowych. Najpierw nakreślimy ogólnie zagadnienie, zaś w kolejnych wykładach cyklu przyjrzymy się z bliska poszczególnym problemom. Naszym przewodnikiem będzie profesor Politechniki Lubelskiej, dr hab. inż. architekt Natalia Przesmycka.
Partnerami Akademii Ładnego Kominka są: Promat – producent płyt kominkowych, Damaro – dystrybutor programu do projektowania PaletteCAD oraz największa polska kaflarnia – Kaflarnia Kafel-Kar.
Czy piec kaflowy musi być nudny? Na to pytanie odpowiedzmy od razu: nie! Jednak zastanówmy się dlaczego niektóre osoby mogą tak myśleć.
Rozpatrując wyposażenie domu w urządzenie grzewcze opalane paliwem stałym, piec kaflowy nie jest najczęściej pierwszym przychodzącym do głowy rozwiązaniem. Wiele osób ma negatywne skojarzenia dotyczące pieców, które zapewne wynikają z własnych wspomnień i doświadczeń z piecami służącymi do opalania węglem, które jeszcze w II połowie XX wieku stanowiły ogrzewanie wielu domów. Takie skromne, proste w swojej formie piece, sytuowane najczęściej w narożniku pomieszczenia zajmowały w nim dużo miejsca w porównaniu do nowoczesnych grzejników, stąd w momencie przejścia na inny typ ogrzewania najczęściej były rozbierane. Piece te miały prostopadłościenną bryłę, a zbudowane były najczęściej z brązowych kafli prostych lub nieznacznie zdobionych. Ich funkcjonalność zdecydowanie przeważała nad walorami użytkowymi. W przeciwieństwie do kominków i piecyków opalane węglem piece nie dawały możliwości nacieszenia oka widokiem żywego ognia. Niektórym starym piecom się „poszczęściło” i zostały przerobione na element grzewczy nowego systemu na przykład przez dodanie grzałki elektrycznej. Zupełnie inną kategorią były piece zbudowane z ozdobnych kafli, występujące w bardziej zamożnych domach, dworkach, plebaniach itp. Te z pewnością nie były nudne, jednak z czasem i one stawały się niepotrzebnym elementem. Niektóre z nich z uwagi na swoje piękno pozostało zachowanych, a wiele z nich rozebranych na części odnajduje swoje drugie życie na „targach staroci”. W zależności w czyje ręce trafią najczęściej traktowane są jako zbiór dekoracyjnych elementów.
Dzisiaj na szczęście podejście do pieców kaflowych zmieniło się, bo i same piece kaflowe, a także kominki kaflowe to zupełnie inne urządzenia niż kiedyś. Przyjrzyjmy się im z punktu widzenia elementu wyposażenia wnętrza i estetyki rozwiązań. Pamiętając, że kwestie techniczne współczesnych urządzeń to już zupełnie odmienne zagadnienie – są bezpieczne, wydajne i obwarowane wyśrubowanymi normami w zakresie ochrony środowiska.
Jaki piec do jakiego wnętrza?
Klasyka zawsze jest w modzie. Na szczęście sztuka wykonywania kafli przetrwała, a tradycyjne wzory zostały zachowane. Niektóre kaflarnie oferują ciągle tradycyjne wzory pieców. Tylko czy na pewno są to te same piece? Podstawową różnicą, która uatrakcyjnia współczesne urządzenia jest możliwość bezpośredniej obserwacji ognia. Jest to ogromnie ważne z punktu widzenia aranżacji wnętrza i usytuowania pieca, który z ciemnego narożnika może dumnie wkroczyć na najbardziej eksponowaną ścianę (zdj.1).
Zestawienie tradycyjnej formy z widokiem ognia wymaga odpowiedniej oprawy, pozwalającej takiemu kominkowi-piecowi stać się najważniejszym elementem wnętrza. Najważniejsza jest jego wysokość. Zakończony koronującym gzymsem lub ozdobnymi kaflami szczyt pieca powinien sięgać prawie pod sufit, ale absolutnie nie może go dotykać. Wnętrze z tradycyjnym piecem-kominkiem powinno mieć wysokość około 3 m albo nieco więcej (najczęściej piec kaflowy sięga około 220 cm). Symetryczna bryła dobrze prezentuje się w symetrycznym układzie, a więc na środku ściany lub pomiędzy otworami drzwiowymi. Nie jest to jednak reguła, piec o klasycznej formie może być sytuowany w innym układzie. Jednak najważniejsze z punktu widzenia estetyki wnętrza jest zapewnienie dla niego odpowiedniego tła – spokojnego, bez zbędnych elementów. Co ważne, wnętrze w którym znajdzie się piec o klasycznej formie nie musi być wcale stonowane i tradycyjne. Ozdobne, glazurowane kafle świetnie kontrastują z nowoczesnymi surowymi materiałami budowlanymi na przykład betonem, zaś lekkie i minimalistyczne meble podkreślą piękno pieca.
Piece kaflowe w wersji nowoczesnej będą odznaczać się przede wszystkim prostotą formy i oryginalnością kolorystyki. Żywe barwy glazury nadają wnętrzu życia i energii. Szczególnie ulubionym kolorem ostatnich lat wydaje się być żółty, pomarańczowy i błękitny. Kolory te wymagają zdyscyplinowania w doborze wszystkich pozostałych elementów wnętrza na przykład poprzez umiarkowanie stonowanych barw z ograniczonej palety. Nowoczesne piece kaflowe mogą posiadać bryłę odbiegająca od wyobrażenia o piecu jako takim. Ciekawym rozwiązaniem jest montaż pieca tak, by jego spód nie dotykał podłogi, sprawiając wrażenie lewitującej bryły (zdj.2). Efekt ten można uzyskać montując konstrukcję wspornikową w ścianie. Pomysł postawienia pieca na nóżkach trudno jednak zaliczyć do udanych… (zdj.3).
Ostrożnie należy podchodzić do wszelkich udziwnień i ozdób, czego przykładem może być zaprezentowany piec na zdjęciu nr.4. W tym wypadku piec o bardzo dobrej, harmonijnej klasycznej bryle ozdobiono nawiązującymi do współczesnej sztuki dekoracjami nawiązującymi do twórczości Joan Miró (też znakomitymi). Jednak całościowy efekt jest przykładem przedobrzenia: zbyt wiele się dzieje, a dodatkowo wciśnięcie pieca pod podciąg zaburza percepcję jego górnej części.
Nie mniej ciekawe od pieców, są kominki kaflowe. Czasami na pierwszy rzut oka trudno dostrzec różnicę pomiędzy nimi.
Kominek kaflowy posiada najczęściej rozrzeźbioną bryłę składająca się z następujących elementów: szerokiej podstawy z półką, obudowy kaflowej wokół wkładu oraz w przypadku niektórych form trzeciego poziomu „skrzyni”, najczęściej nieco mniejszej niż dolna, umożliwiającej stworzenie półki, a tym samym zwiększającej powierzchnię grzewczą. W przeciwieństwie do pieców kaflowych kominki kaflowe są zazwyczaj niższe i nie sięgają sufitu. Kominki kaflowe oraz niektóre nowoczesne piece kaflowe są bardzo często asymetryczne, a rozbudowana dolna część nawiązuje do dawnych „zapiecków”, stanowiąc ciepłe siedzisko. Ta asymetria daje wspaniałą możliwość aranżacji wnętrza, dziejąc je na strefy lub łącząc. Kaflowe kominki i piece mimo bardzo tradycyjnych składowych (ogień, zapiecek, miejsce na drewno) mogą mieć bardzo nowoczesny wygląd (zdjęcia: 5, 6, 7, 8) dzięki użyciu prostych i gładkich kafli. Intensywne i nasycone kolory szkliwa uczynią z tych urządzeń dominantę kolorystyczną wnętrza, której podporządkować trzeba będzie resztę elementów wyposażenia, podczas gdy jasne i naturalne kolory kafli pozwolą na łatwiejszą aranżację przestrzeni.
Piec kaflowy to element, którego projekt powinien być skoordynowany nie tylko z projektem aranżacji wnętrza, ale również z architekturą budynku. Tak jak w przypadku każdego udanego projektu niezależnie od skali, kluczem do sukcesu są proporcje. Masywna z zasady obudowa może być optycznie uniesiona poprzez wprowadzenie podcięcia w strefie przy podłodze. Takie rozwiązanie ułatwi również sprzątanie przy piecu (zdjęcia 9, 10).
Podsumowując, z całym przekonaniem stwierdzam, że kafle nie są nudne! Ale są … trudne. Zdecydowanie wymagają większej staranności w doborze koloru, kształtu i przede wszystkim pomysłu na urządzenie niż obudowa wkładu kominkowego kamieniem czy wstawienie metalowego piecyka. Uzyskany efekt zależeć będzie nie tylko od samego pieca czy kominka, ale też od jego usytuowania, skali pomieszczenia czy materiałów użytych w jego sąsiedztwie. Kafle są naturalne, szlachetne i trwałe, a dzięki akumulowanemu w nich cieple to jeden z najzdrowszych sposobów ogrzewania.
dr. hab. inż. architekt Natalia Przesmycka,
profesor Politechniki Lubelskiej